Að miðla/að vinna í miðli

Hugtakið miðill veldur stundum misskilningi, sérstaklega þegar kemur að listum. Augljóslega er miðill eitthvað sem miðlar einhverju. Útvarp er miðill sem miðlar upplýsingum í hljóðrænu formi. Dagblöð miðla upplýsingum í rituðu máli. Sjónvarp sameinar hljóð, mynd og texta í sinni miðlun. Hins vegar, þegar við tölum um miðla í listum er yfirleitt átt við það efni sem listamaðurinn notar í sinni listsköpun. Þannig að olíumálning er einn miðill, grafít annar og línóleum dúkur en einn. Svo mætti lengi telja. Þetta verður enn flóknara þegar nýlegri aðferðir til listsköpunar eru teknar inn í dæmið. Ef við höldum okkur við þá hugmynd að miðill er það sem skilar upplýsingum til fólks, eins og útvarp, dagblöð og sjónvarp gera, má alveg færa rök fyrir því að olíumálning, leir og tré virka alveg á sama hátt. Það er efnið sem listamaðurinn vinnur með á skapandi hátt þannig að það miðli hugmyndum listamannsins til áhorfenda. Hver er þá miðillinn í stafrænum listum sem birtast fólki á skjá? Er það skjárinn? Það er augljóslega skjárinn sem á endanum miðlar verkunum til fólks. En er alveg rétt að segja að listamaðurinn sé að meðhöndla skjáinn til að miðla hugmyndum sínum til fólks. Væri þá ekki réttara að segja að málarinn noti sýningarrýmið til að miðla sínum hugmyndum til fólks. Þannig að það er ekki lengur málningin og striginn sem er miðillinn, heldur rýmið sem málverkið er sýnt í. Þetta er auðvitað út í hött. Þegar málarinn hefur svo selt málverk, ræður hann svo sem engu um rýmið sem verkið er sýnt í, því tæpast hægt að binda okkur við framsetningu listaverks sem miðil í listrænum skilningi. Það eru auðvitað til undantekningar þar sem listamenn vinna innsetningar fyrir ákveðin rými en þar væri fullkomlega eðlilegt að telja rýmið til efnis miðils listamannsins.

Hver er þá miðill stafræna listmannsins? Hvað er það sem hann meðhöndlar beint til að koma hugmyndum sínum á framfæri? Það eru til margskonar stafræn listaverk en vegna þess að mín sérþekking tengist ákveðinni tegund, ætla ég að halda mig við það í þessari umfjöllun. Sú tegund er forrituð list. List þar sem listamaðurinn eða listamennirnir skrifa sín eigin forrit sem knýja svo listaverkið. Þegar forritari býr til forrit skrifar hann einskonar leiðbeiningar til tölvunar um það hvernig hún eigi að haga sér. Leiðbeiningarnar eru í textaformi og hægt er að skrifa þennan texta í einföldum textavinnsluforritum. Það eru til fjölmörg forritunarmál og alveg eftir þekkingu eða smekk hvers og eins hvaða mál hentar hverju sinni. Hér er dæmi um kóða:

 

#!/usr/bin/perl -w fork bomb

while (print not fork," ") {

  XXX: while (print fork," \t") {

    exit if int rand(1.1);

  }

} goto 'XXX';

Þessi kóði er hluti af framlagi listamannsins Alex Galloway til sýningarinnar CODeDOC sem sýnd var á vef Whitney listasafnsins í Bandaríkjunum árið 2002. Það eina sem þetta "verk" gerir er að fjölfalda sér þar til tölvan sem keyrir það frýs undan álaginu. CODeDOC sýningin, sem skipulögð var af kúratórnum og listfræðingnum Christiane Paul var nokkuð sérstæð sýning á stafrænni list. Þar var kóðinn fyrir hvert verk gert hærra undir höfði heldur en tíðkast hefur. Til þess að skoða verkin þurfti fyrst að fletta í gegnum kóð hvers verks. Einnig var hægt að lesa ummæli hvers listamanns um kóða annarra sem tóku þátt í sýningunni. Það verður ljóst þegar þessi ummæli eru lesin að þessir listamenn ná að skilja verkin á annan og jafnvel dýpri hátt heldur en þeir sem skoða aðeins útkomuna. Það er spurning hvort ekki sé þörf á slíkri umræðu til að koma listunnendum í skilning um mikilvægi kóðans sem liggur á bak við svona verk.

Athugasemdir

[Arnar (IP-tala skráð) 4.8.2007 kl. 23:04]

Gaman að lesa þessar pælingar. Hér mætti halda áfram að pæla og tala um hið ótrúlega ofnotaða hugtak margmiðlun eða multimedia á ensku. Þetta orð varð til á seinnihluta níunda áratugsins í tölvuheiminum þegar hægt var að blanda saman mynd, texta og hljóði. Þetta hafði reyndar oft verið gert áður og er hægt að rekja þessa tækni til þöglu myndanna með sínum textainnskotum og undirleik á bíóorgel. Sumir hafa staðið í þeirri trú að ef þeir blandi nógu mörgum miðlum saman að þá sé hægt að tala um margmiðlun. Eða ef miðlunin fer fram á skjá eða er dreyft á geisladisk burt séð frá því hvaða aðferð/miðill er notaður til að koma efninu frá sér. Þarna gætir misskilnings á hugtakinu margmiðlun sem felur í sér að blanda saman mynd, texta og hljóði.

Það er því kærkomið að lesa um verk þar sem menn komast í burtu frá skjánum. Enda held ég því fram að tæki sé aldrei miðill heldur aðferð til að koma hinum raunverulega miðli á framfæri.

Og ef haldið er áfram með pælingar um kóða þá má bæði rita forrit á pappírssnifsi, og sumir lesa úr því, þannig að það þarf ekki einu sinni að koma kóðanum í tölvu til að hann "virki". Svo má hugsa sér hvernig fyrstu kynslóðir tölva voru forritaðar. Þar færðu menn víra til og frá þannig að til varð mynd/verk af forritinu fyrir framan augun á mönnum. Það væri gaman að sjá verk út frá þessum pælingum...

[Páll Thayer, 5.8.2007 kl. 13:04]

Sæll Arnar og takk fyrir þessar athugasemdir. Margt af því sem þú nefnir í framhaldspælingum þínum hefur þegar verið gert. En "stóri" listheimurinn er ekki alveg búinn að átta sig á því enn sem komið er (þú kemur sennilega ekki til með að lesa um það í Parkett eða ArtForum). Eins og þegar Módernisminn spratt fram, þá skortir þá sem fjalla um list "tungumál" til að tala um þessar nýju hugmyndir. Sú umfjöllun sem hefur birst er iðulega yfirborðskennd og skoðar þessar listir í eldra, hefðbundnara samhengi sem nær auðvitað ekki allri myndinni. Ég ætla ekki að hafa þetta lengra að sinni vegna þess að næsta færslan á blogginu mun fjalla um þetta og þar verða nefndir listamenn og sýnt fram á tengsl á milli forritaðra lista og m.a. Konseptlist sjöunda áratugarins.