Hið einstaka í listum

Það er sorglegt þegar svonalagað á sér stað og sérstaklega þegar það virðist svo gjörsamlega tilgangslaust eins og í þessu tilfelli. Þó vekur þetta upp ýmsar spurningar varðandi myndlist og verðmæti. Af hverju skiptir þetta máli? Hvað er svona merkilegt við þetta málverk og hversvegna ber að varðveita það? Það má nefnilega færa rök fyrir því að þetta einstaka málverk sé eitt af hornsteinum mannkynssögunnar. Það er til marks um ákveðnar hugarfarsbreytingar sem áttu sér stað ekki aðeins í listum heldur almennt í samfélögum evrópu. Auk þess er það einstakt. Það er ekkert annað eintak til og það er ef til vill það verðmætasta við það. Það eru mörg önnur málverk sem túlka sama tímann á jafn áhrifaríkan hátt. Þau eru einnig einstök og verðmæt. En hvernig ætli þetta verði svo með stafrænu listaverkin í dag, eftir svona 100 ár? Þau byggjast fæst á einstöku eintaki. En þau segja margt um okkur og það tímabil sem við lifum á. Hvernig ætla söfnin að fara að því að varðveita þessi verk sem mörg hver eru ekki einu sinni til í efnislægu formi? Það er áhugavert að líta aðeins til baka á annað merkilegt listaverk sem varð fyrir skemmdum í fyrra. Þetta er eitt frægasta og merkilegasta listaverk okkar tíma. Það markaði algjöra kúvendingu á öllum hugmyndum um listræna sköpun. Þetta er auðvitað pissuskálin hans Duchamps. Ósköp venjuleg postúlínspissuskál sem hann snéri á hvolf og málaði "R. Mutt, 1917" á og laumaði svo upp á vegg á sýningu í New York. Í fyrra gerðist það að franskur listamaður, vopnaður hamri, réðst á skálina á Pompidou safninu í París og braut hana. En þetta var nefnilega ekki skálin sem Duchamp málaði á og hengdi á vegg árið 1917. Engin veit hvað varð um þá skál. Á sjöunda áratugnum var Duchamp fengin til að "búa til" 8 eftirlíkingar sem eru nú varðveittar á söfnum víðsvegar um heiminn. Það er auðvelt að sjá og skilja hversvegna okkur ber að varðveita einstök málverk eins og "La Pont d'Argentuil" og það verður eflaust gert við það og ef þetta er nokkuð hrein rifa þá er ólíklegt að það komi til með að sjást mikið. En ef ég man rétt þá ætlaði Pompidou safnið að reyna að láta gera við pissuskálina sem varð fyrir skemmdum. Þá verður maður að spyrja sig, "Hvað er verið að varðveita?" Þar sem þetta er ekki upphaflega skálin, og hún er ekki einu sinni einstök sem eftirlíking, skiptir skálin sjálf einhverju máli? Kannski ekki. Er það ekki hugmyndin á bak við pissuskálina sem skiptir mestu máli? Jú, en ekki alveg. Það er bæði hugmyndin og hvernig hún var sett fram. En þá spyr ég aftur, hvernig ætli þetta verði eftir 100 ár með stafrænu listverkin sem er verið að búa til í dag? Þó að það sé ekki verið að ræða þetta mikið úti í samfélaginu og (því miður) en minna hér á Íslandi, þá er þetta mál sem stóru erlendu söfnin, eins og Guggenheim í NY og Tate Modern í London, eru að velta fyrir sér. Hvernig sem menn taka svo á þessu er alveg klárt að það ber að varðveita þessi verk á sama hátt og einstöku málverk Monet og "næstum" einstöku pissuskálar Duchamps.

Skemmdir unnar á ómetanlegu verki eftir Monet